ترکیب بندی در طراحی

یکی از مهم‌ترین تکنیک‌هایی که در امور بصری مانند نقاشی، عکاسی، تصویرسازی و… مطرح می‌شود، ترکیب بندی است. یک هنرمند با ترکیب بندی می‌تواند به راحتی تمام اجزایی که قصد طراحی آن‌ها را دارد، داخل کادر جای داده و به خوبی ارتباط میان آن‌ها را تعیین کند. این موضوع می‌تواند وحدت و هماهنگی فراوانی برای تمامی طرح‌ها و نقش‌ها به وجود آورد؛ و اما ترکیب بندی در طراحی چه اثری دارد؟ با ما همراه باشید تا در ادامه مقاله به بررسی کامل این موضوع بپردازیم.

ترکیب بندی یکی از مهم‌ترین المان‌هایی است که باعث سر و سامان بخشیدن و ایجاد نظم در چیدمان یک کادر می‌شود. تجربه نشان دهنده آن است که مخاطبان با آن دسته از طرح‌ها و تصاویری ارتباط برقرار می‌کنند که چیدمان آن‌ها نظم قابل قبولی داشته باشد و این موضوع از طریق ترکیب بندی امکان پذیر است. ترکیب بندی در طراحی نیز اهمیت خاص خود را دارد و اگر به گونه‌ای موفق اجرا شود، میان تمامی اجزا وحدت خاصی به وجود می‌آید. در چنین شرایطی تفکیک هر کدام از طرح‌ها از همدیگر امکان پذیر نیست، زیرا معنای حقیقی خود را در وحدت پیدا کرده‌اند.

یکی از مهم‌ترین سوالاتی که ممکن است برای بسیاری از افراد به وجود آید این است که ترکیب بندی در طراحی چه اهمیتی دارد؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم به طور کلی ترکیب بندی یکی از مهم‌ترین پارامترها در هنرهای تجسمی به خصوص در طراحی و نقاشی به شمار می‌رود. با استفاده از ترکیب بندی در نقاشی با اشکال هندسی، تقارن و ترسیم خطوط عمومی و افقی، می‌توان نظم و زیبایی منحصر به فردی به وجود آورد و پیام و معنای آن را به بهترین شکل ممکن به بیننده انتقال داد. تجربه نشان دهنده آن است که طرح‌های هنری حتی اگر از نظر مفهومی در سطح بالایی قرار داشته باشند، اما اصول ترکیب بندی در آن‌ها رعایت نشده باشد، اثر چندان موثری بر روی مخاطب نخواهد داشت و این موضوع نشان دهنده تاثیر ترکیب بندی در طراحی است.

حتی هنرمندان برای نویسندگی، فیلم سازی، موسیقی و … از ترکیب بندی استفاده می‌کنند و این تکنیک در طراحی جایگاه ویژه خود را دارد. بسیاری از مخاطبان (حتی اگر با هنر آشنایی نداشته باشند) اما قبل از هر چیز، تحت تاثیر نظم، کادربندی و هماهنگی میان اجزای یک نقاشی قرار می‌گیرند و تمامی این امور از طریق ترکیب بندی امکان‌پذیر است.

ترکیب بندی در طراحی انواع و اقسام مختلفی دارد که هر کدام از آن‌ها تاثیر خاص خود را در نقاشی دارند. در ادامه مطلب به صورت خلاصه به برخی از مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:

ترکیب بندی قرینه در نقاشی

ترکیب بندی قرینه، یکی از مهم‌ترین اصولی است که از زمان‌های بسیار دور تاکنون و در تمامی نقاشی‌ها به آن توجه می‌شود. در این تکنیک عناصر اصلی طراحی، با قرینه و هماهنگی خاصی در کنار همدیگر قرار گرفته‌اند. به طور کلی در تمامی نقاشی‌هایی که به صورت قرینه ترسیم می‌شوند، می‌توان هماهنگی، وحدت و زیبایی خاصی را مشاهده نمود. معمولاً هنرمندان از این شیوه برای ترکیب بندی ظروف برای طراحی استفاده‌های فراوانی می‌نمایند.

ترکیب بندی مثلثی در نقاشی

یکی از اصلی‌ترین تکنیک‌هایی که هنرمندان در طراحی آثار خود از آن استفاده می‌کنند، ترکیب بندی مثلثی است. بسیاری از هنرمندان دوره رنسانس، برای ترسیم آثار خود از این شیوه استفاده کرده‌اند. به طور کلی آثاری که در طراحی آن‌ها به ترکیب بندی مثلثی توجه ویژه‌ای شده است، حس استقامت و پایداری را در وجود بیننده پدید می‌آورند.

ترکیب بندی اسپیرال

از این شیوه در طراحی بسیاری از آثار قدیمی و در عین حال مدرن استفاده شده و همواره به عنوان یکی از اصول اصلی نقاشان ایرانی به شمار می‌رود. ترکیب بندی اسپیرال که به آن حلزونی نیز گفته می‌شود، یکی از تکنیک‌هایی است که حس آفرینش و تکامل را در روح هنرمند مخاطب زنده می‌کند.

ترکیب بندی افقی در طراحی

در ترکیب بندی افقی، توجه طراح یا نقاش، بیش از هر چیز به خطوط افقی کادر معطوف است. یکی از ویژگی‌هایی که این تکنیک دارا می‌باشد این است که حس سکون و آرامش را به مخاطب انتقال می‌دهد. بنابراین طراحان زمانی که قصد طراحی فضایی آرام و بدون هیچ تنش و نگرانی را دارند، به تکنیک افقی در طراحی خویش توجه ویژه‌ای می‌نمایند.

ترکیب بندی عمودی در طراحی

در این ترکیب بندی بیش از هر چیز دیگری باید بر روی خطوط عمودی که برای طراحی اشکال مختلف در نظر گرفته شده‌اند توجه شود. تجربه نشان دهنده آن است که خطوط عمودی اگر با بهره‌گیری از تکنیک ترکیب بندی ترسیم شوند، حسی مانند قدرت، غرور و افتخار را به بیننده منتقل می‌کنند.

ترکیب بندی دایره‌ای

این تکنیک نیز یکی از متداول‌ترین اصولی است که در طراحی به کار می‌رود. در ترکیب بندی دایره‌ای یا مدور، بیش از هر چیز به خطوط و سطوح دایره‌ای توجه می‌شود. در این شیوه از طراحی بسیاری از اجزای اصلی تصویر به صورت دوار مانند یک گرداب، گودال، گردباد یا شهاب سنگ در کنار هم قرار می‌گیرند. به طور کلی دایره به سبب این که هیچ زاویه و گوشه‌ای ندارد، حسی مرموز و در عین حال مقاوم را در ذهن مخاطب به وجود می‌آورد.

در ترکیب بندی تکنیک‌های بسیار زیادی وجود دارند که اگر در ترسیم آن‌ها مهارت پیدا کنید، می‌توانید تصاویری بسیار زیبا و منحصر به فرد را طراحی نمایید. یک نقاشی ترکیب بندی ساده که تمامی اصول و قوانین این تکنیک در آن رعایت شده باشد، به مراتب تاثیر بیشتری در قیاس با یک اثر هنرمندانه اما بدون ترکیب بندی بر روی مخاطبان خواهد داشت. برخی از مهم‌ترین اصول ترکیب بندی و تکنیک‌هایی که در طراحی از آن استفاده می‌شود عبارتند از:

پیدا کردن نقاط طلایی

در ترکیب بندی اشیا برای طراحی، از این تکنیک استفاده می‌شود. در این شیوه هنرمند کادر مستطیل شکلی که برای طراحی در نظر گرفته است را به سه قسمت مساوی تقسیم نموده و بر روی آن 4 نقطه ترسیم می‌کند. این نقطه‌ها به نقاط طلایی معروف هستند که توسط قانون یک سوم می‌توان آن‌ها را پیدا کرد. با استفاده از این قانون ایجاد تعادل ترکیب بندی در طراحی امکان پذیر است. با بهره‌گیری از این تکنیک می‌توان تمامی تصاویر را با چیدمانی بسیار منظم در کادر قرار داد. در این حالت چشم مخاطب به جای این که تنها بر روی یک قسمت خاصی از نقاشی متمرکز شود، به تمامی قسمت‌های نقاشی معطوف می‌گردد.

تکنیک قانون اعداد

در این تکنیک هنرمند موضوع اصلی را برای چند بار در کادر تکرار می‌کند. این امر سبب می‌شود نمایه‌هایی که شبیه شیء مورد نظر هستند، در اطراف موضوع اصلی به خوبی مشاهده شوند. تجربه نشان دهنده آن است که مخاطبان از تماشای تصاویری که از قانون اعداد در آن استفاده شده است، لذت فراوانی می‌برند. نکته حائز اهمیت در این تکنیک این است که باید از تکرار اعداد زوج پرهیز نموده و از قانون اعداد فرد استفاده کنید.

تکنیک فضا برای حرکت

در این تکنیک (که معمولاً از آن در ترکیب بندی در طراحی با مداد به وفور استفاده می‌شود) هنرمند باعث ایجاد تصور حرکت در وجود بیننده می‌شود. به عنوان مثال موضوع اصلی را با استفاده از این تکنیک و مهارت‌های خود، به گونه‌ای طراحی می‌نماید که سوژه گویی در حال نگاه کردن به یک هدف خاص است و این موضوع حس بسیار دلپذیر و زیبایی در وجود بیننده برقرار می‌کند.

کلام پایانی
ترکیب بندی از قرن‌ها و اعصار بسیار دور تاکنون، در زندگی ما انسان‌ها نقش بسیار مهمی ایفا نموده و در حال حاضر نیز شاهد اهمیت جایگاه آن هستیم. به عنوان مثال ترکیب بندی در طراحی لباس به طراحان کمک می‌کند لباس‌هایی با هماهنگی و زیبایی منحصر به فرد خلق کنند. هنرمندانی که در حوزه فیلم سازی، موسیقی، شعر، نویسندگی و… فعالیت می‌کنند نیز از این تکنیک زیبا برای ایجاد حس بهتر در وجود مخاطب خویش استفاده می‌کنند. در میان تمامی این هنرها، طراحی و نقاشی جای خود را دارند و به ترکیب بندی در طراحی بیش از پیش توجه شده است.